Het thema is alomtegenwoordig. Voor alle duidelijkheid: pesten is fout. Punt. De gevolgen kunnen dramatisch zijn. Dat scholen en de media het probleem hard aanpakken, juich ik alleen maar toe.
En toch mis ik in de vele reportages en campagnes de andere kant van het verhaal. Het uitgangspunt is altijd dat pesters slecht en stout zijn. Wie gepest wordt is een willekeurig slachtoffer. Ik vind dat een zeer fatalistische en zelfs onjuiste weergave van de werkelijkheid.
Ik denk aan mijn schooltijd. Kinderen zijn hard voor elkaar, dat is waar. En het ene kind is al kwetsbaarder dan het andere. Ik maak mijn geen illusies: mijn meisjes gaan vroeg of laat ook op hun donder krijgen. Iedereen moet er eens aan geloven. Maar tussen pesten en plagen zit toch nog een grote grijze zone. Vaak worden aan beide kanten fouten gemaakt, zeker bij kinderen.
Twee verhalen gebaseerd op waargebeurde verhalen.
A. is een enig kind. Haar zusje is gestorven kort na de geboorte en haar mama heeft dat emotioneel nog altijd niet verwerkt. Het meisje krijgt buitengewoon veel aandacht. Zit in het derde leerjaar maar gaat nog iedere middag thuis eten. Mama is haar beste vriendin. A. is een mooi meisje en in het begin van het eerste leerjaar had ze veel vriendinnetjes. Maar al snel krijgt A. ruzie. Want ze wilt niet verliezen. En tikkertje speelt ze niet graag. Dan doet ze gewoon niet mee. En als ze mama en papa spelen, wil zij altijd de mama zijn. Anders wordt ze boos, heel boos. Ze wordt gevraagd voor een verjaardagsfeestje maar komt niet. Mama ziet dat niet zitten. Al snel loopt ze alleen op de speelplaats. Dat kan haar mama niet begrijpen. De ouders veranderen A. van school want “iedereen is tegen hen”. Maar ook in de nieuwe school loopt het mis. A.wordt gepest.
D. is altijd een hevig jongetje geweest. Hij is mondig, groot en heeft veel energie. Iedereen vond het altijd zo een leuk kind tot zijn ouders besloten om uit elkaar te gaan. Vader en moeder komen niet overeen. Het is altijd ruzie, over van alles en nog wat. Twee keer per week moet D. verhuizen. Vader heeft een nieuwe vriendin en die wilt geen gedoe. D. kan maar beter flink zijn of hij kan terug bij zijn moeder. Maar ook daar was het alles behalve gezellig. Moeder heeft geldproblemen sinds de scheiding, en is depressief. Alleen op school voelt D. zich goed. Hij heeft er een grote mond, en dat vinden zijn vrienden cool. Eindelijk iemand die hem leuk vindt. Zijn gedrag escaleert. Na de eerste melding over pesten grijpt de directie meteen in. D. wordt van school gestuurd. “Op school is er geen plaats voor pesters.”
Wat wil ik hiermee aantonen? Pesten is een gelaagd probleem. Het is veel te gemakkelijk om de schuld bij één kind, de pester, te leggen. Pesters zijn ook kinderen. En terugpesten is ook een vorm van pesten.
Zelf probeer ik mijn meisjes weerbaar te maken. Iedereen krijgt kritiek, iedereen wordt wel eens uitgelachen. De vraag is: hoe ga je er mee om? Dat is het niet eenvoudig maar ik geloof echt dat je als ouder een enorme invloed hebt op de manier dat je kind omgaat met anderen. Sociale en communicatieve vaardigheden, zelfkennis en zelfzekerheid, leren omgaan met kritiek en met teleurstellingen, kunnen verliezen, …
Als ik zie hoe sommige kinderen hier in de studio door het lint gaan omdat ze een van mijn speeltjes niet willen teruggeven (en dan heb ik het niet over 2-jarigen he) en hoe weinig grenzen sommige ouders stellen, dan maak ik me soms toch zorgen.
Als volwassenen hun eigen kinderen voorduwen op evenementen, elkaar afdreigen in het verkeer, hun (ex)partner tegenwerken, vloeken en schreeuwen tijdens voetbalwedstrijden, racistische grappen vertellen, online haatmails versturen, roddelen, zeuren over de buren, actie voeren tegen spelende buurtkinderen en kwaad spreken over onbekende steuntrekkers, … Hoe kunnen wij dan verwachten dat kinderen op de speelplaats respectvol met elkaar omgaan?
Achter de camera 
Ik kan je hier alleen maar gelijk in geven…te veel wordt gewoon naar één kant gekeken. Tunnelvisie is lekker gemakkelijk en vraagt niet veel denkwerk, vermoed ik. Helaas sla je dan dikwijls de plank gruwelijk mis.
Uiteraard zijn er altijd twee kanten aan een verhaal. Maar als mijn kind tijdens de speeltijd 15 min bang in de toiletten blijft omdat er een aantal pesters op hem wachten aan de deur, dan wil ik vooral dat dat pesten stopt. En neen, dat hoeft niet te betekenen dat er een paar kinderen aan de schandpaal worden genageld, maar wel dat er streng (en nog liever: preventief) opgetreden wordt tegen pesten in het algemeen. Daarna kan de school wellicht ook wel ingaan op de reden van het pesten bij de pester en daar zal heus wel een verhaal achter zitten, maar dat wil niet zeggen dat het mag. Of dat het niet vreselijk is voor het gepeste kind. Of dat het niet kan escaleren als er niets aan wordt gedaan. Moet dat kind nu ook nog de schuld krijgen van het gepest worden? Tunnelvisie of weinig denkwerk… ik denk het niet.
Ik beweer zeker niet dat kinderen die gepest worden schuld daar schuld aan hebben. En natuurlijk is het goed om preventief te werken. Maar ook daar mis ik een volledige aanpak, die draait om sociale vaardigheden van kinderen én van hun omgeving.
an,vroeger leerde kinderen thuis omgaan met elkaar (grote gezinnen),je kreeg niet altijd je zin,je leerde delen .Misschien op scholen af en toe ouders uitnodigingen om hun te leren kinderen opvoeden ,en dan de kinderen leren omgaan met anderen.
Ik geef je gelijk. Pesten komt vaak te eenzijdig in de media.
Weerbaarheid is een van de belangrijkste dingen die ouders hun kinderen moeten aanleren. Ik kan geen algemene uitspraken doen, maar in mijn vriendenkring merk ik toch ook dat ouders weinig grenzen stellen. Daar begint het mee: neen zeggen. Anderen gelijk geven. Zorgen dat het kind daarmee kan omgaan, en niet totaal overreageert omdat het zijn zin niet krijgt.
Uiteraard is het enorm moeilijk om vast te stellen dat je kind gepest wordt en dat je kind weerbaar genoeg is, maar het toch niet aan kan. Dat komt uiteraard voor. En het is verschrikkelijk. Maar de oplossing is inderdaad veel moeilijker en ruimer dan enkel de pester aanpakken. Aan pesten moet in alle omstandigheden gewerkt worden, niet enkel op school.
100% mee eens! Onze kinderen krijgen het soms ook al eens te verduren en ik geef de pesters dan zeker geen gelijk, maar wil toch vooral mijn eigen kinderen weerbaar maken.
Ik lees je blog graag, maar reageer zelden. Toch wou ik nu even reageren. Ik ga akkoord dat je pesten niet oplost door enkel en alleen de pester hard aan te pakken of uit de school te zetten. Maar toch… Ik (intussen 29) ben in de lagere school geregeld gepest, door zo goed als alle meisjes van mijn klas. Eéntje nam het voortouw en kon een heleboel anderen met zich meetrekken. Zij zat ook in de jeugdbeweging en dansschool met mij en probeerde dat daar ook, met wisselend ‘succes’.
Ik ben ‘goed’ opgevoed, niet verwend of zo, maar was wel vrij verlegen en niet altijd zo ad rem om op verbale verwijten goed te reageren. De ‘reden’ voor het pesten was vanalles: ik was een van de slimste kindjes van de klas, soms ook het lievelingetje van de juf, droeg als eerste van de klas een brilletje enzovoort. Op de momenten dat het het ergst was, werd ik uitgelachen om mijn bruine haar en bruine ogen (alsof ik daar iets kon aan doen) en om het beleg tussen mijn boterhammen, om maar iets te noemen. Achteraf bekeken denk ik dat de reden jaloezie was: niet kunnen verkroppen dat een ander slimmer is, of beter kon dansen (niet dat zij het niet goed kon, maar soit).
Ik heb daar geen grote trauma’s aan overgehouden (dankzij de liefdevolle bevestiging van mijn ouders), maar leuk was het allerminst. Ik heb daarna lange tijd nog met een beetje een minderwaardigheidscomplex gezeten, en ben nog altijd een beetje op mijn hoede in nieuwe situaties, ik vertrouw mensen niet zomaar en zo snel. Het heeft me ook gehard, ik trek me weinig aan van wat mensen over bv. mijn uiterlijk denken. Maar ik had het het liefst van al toch gewoon niet meegemaakt.
@ Saar: veel van wat je schrijft, is ook op mij van toepassing: ik was een van de slimste kindjes van de klas, soms ook het lievelingetje van de juf, droeg al snel een bril, had bruin haar en bruine ogen enz. Ik ben ook goed opgevoed, niet verwend, vrij verlegen tegenover mensen die ik niet of niet goed kende. Er is wel een groot verschil: ik was wel ad rem (of ben het toch snel geworden) en ik denk dat dit geholpen heeft dat ik niet veel gepest ben. Daarom vind ik dat de aanpak van pesten op verschillende fronten moet gebeuren, zoals An ook zegt. Niet alleen de pester aanpakken (wat essentieel is!), maar ook de gepeste kinderen weerbaarder maken. Niet omdat het hun schuld is dat ze gepest worden, maar om hen te helpen om zich te kunnen verweren tegen pesters. Want we moeten daar realistisch in zijn: we kunnen wel willen dat kinderen (en volwassenen!) niet meer pesten, maar pesten zal waarschijnlijk nooit helemaal uitgeroeid kunnen worden.
Pesten zal nooit uitgeroeid worden en dat hoeft ook niet, omdat het ook constructieve elementen bevat. Van belang is om een onderscheid te maken tussen incidenteel pesten en structureel pesten. Incidenteel pesten hoort bij het normale opvoedgedrag, zoals je afreageren als je een rotbui hebt of als kind de grenzen opzoeken van wat nog acceptabel is. Hoewel dit voor het andere kind vervelend kan zijn, is het vaak eenmalig en valt de schade daarom ook wel mee. Structureel pesten is wel heel schadelijk en moet daarom ook gestopt worden.
Pesten wordt geleerd op de basisschool, op al die momenten waarop er geen volwassenen bij in de buurt zijn. Dan maken kinderen onderling uit wie de baas is, bepalen ze onderling de rangorde of beter gezegd de pikorde. Ze zoeken sociale veiligheid en hoe hoger hun plek in de pikorde hoe veiliger het is. En de middelen om een hogere plek af te dwingen noemen we…… pesten. Daarbij zijn er winnaars en verliezers. Als een kind jarenlang stelselmatig gepest wordt dan is het helaas een grote verliezer, waar het tientallen jaren last van kan gaan krijgen. Om dat te voorkomen moeten wij als volwassenen onze verantwoordelijkheid nemen. Een belangrijk inzicht daarbij is dat kinderen pesten vanuit onveiligheid en niet omdat het slechte kinderen zijn. Het zijn gewone kinderen, die verkeerd gedrag laten zien, zonder te overzien waar dat allemaal toe kan leiden. De echte oorzaak ligt niet bij de kwaadaardige pester of het slachtoffer waar wat mee mis zou zijn of bij de ouders die niet goed opvoeden of de leerkracht die er te weinig aan doet of de school. De echte oorzaak ligt in de beperkingen van het schoolsysteem, waarin er onvoldoende sociale controle mogelijk is (al die momenten dat er geen volwassenen bij zijn). Met dit inzicht heeft Lourens de Bakker, psychotherapeut, een heel nieuwe methode (M5 – Melden, Meten, Maatregelen, Maatwerk, Menselijk) ontwikkeld,die wel werkt om structureel pesten goed aan te pakken. Daarbij melden alle betrokkenen: leerlingen, leerkrachten en ouders alle incidenten die ze zelf meemaken of waarvan ze gehoord hebben op een speciale meldsite op internet. Op die manier krijg je wél informatie over incidenten die plaatsvinden als er geen volwassenen bij aanwezig zijn en breng je de sociale controle weer terug op school. Dan kun je ingrijpen,dan kun je de pester aanspreken op zijn gedrag. De inhoudelijke informatie van het pestincident zal nooit aan de pesters worden verteld, zodat de melder/slachtoffer anoniem kan blijven. Wel wordt tegen de pester, in de klas, in het bijzijn van alle leerlingen, verteld dat hij moet stoppen met zijn gedrag, omdat inmiddels al x kinderen over hem hebben geklaagd. En dit werkt heel goed. De pester wordt van zijn voetstuk gehaald, moet stoppen, maar wordt later ook weer door de klas in hun midden opgenomen. Het werkt echt en Ik kan hierover meespreken, want ik ben zelf M5-consulent en begeleid momenteel een basisschool waar de ouders, leerlingen, leerkrachten en directie nu, na drie maanden, zeer enthousiast zijn (http://www.youtube.com/watch?v=yOeqecpwnEs&feature=youtu.be). De resultaten zijn zo goed, dat mijn inschatting is dat we over een jaar het werk niet meer aankunnen en dat basisscholen die mee willen gaan doen, eerst op een wachtlijst moeten worden geplaatst. Meer informatie is te vinden op http://www.pestaanpak.nl. Kijk dan ook eens bij ‘Extra M5-hulp’. M5 heeft een interventiemethodiek omarmd die echt werkt om kinderen, die negatieve emoties ondervinden als gevolg van pesten, te deconditioneren op die emoties. Daarna zijn ze als het ware ‘gereset’, zijn ze hun angsten kwijt en gaan weer gewoon naar school.
kijk: dat is nu eens wat ik mis op tv en in de kranten: een totale discussie met verschillende invalshoeken en dus ook verschillende oplossingen 🙂